Błonica - groźna choroba zakaźna. Objawy, leczenie i znaczenie szczepień

Dzięki obowiązkowym szczepieniom liczba przypadków błonicy w krajach rozwiniętych znacząco spadła, jednak choroba nadal występuje w niektórych regionach świata. W związku z migracją i spadkiem wyszczepialności w niektórych populacjach, nadal istnieje ryzyko jej nawrotu.

Jak dochodzi do zakażenia?

Błonica przenosi się głównie drogą kropelkową, np. podczas kaszlu lub kichania chorego. Możliwe jest także zakażenie przez kontakt z przedmiotami skażonymi wydzieliną chorego lub przez dotknięcie zmian skórnych osoby z błonicą skórną. Okres inkubacji choroby wynosi od 2 do 5 dni.

Objawy błonicy

Pierwsze objawy błonicy mogą przypominać zwykłe infekcje dróg oddechowych, co utrudnia jej wczesne rozpoznanie. Typowe symptomy to:

• ból gardła i trudności w połykaniu,
• gorączka (zwykle umiarkowana),
• osłabienie,
• charakterystyczna szaro-biała błona rzekoma pokrywająca migdałki, krtań lub gardło,
• obrzęk szyi („szyja prokonsula”), który pojawia się w ciężkich przypadkach,
• trudności w oddychaniu w wyniku zamknięcia dróg oddechowych przez błony rzekome.

Jeśli toksyna błonicza dostanie się do krwiobiegu, może uszkodzić serce, układ nerwowy i nerki, prowadząc do poważnych powikłań, a nawet śmierci.

Jakie są powikłania błonicy?

Najgroźniejsze konsekwencje zakażenia Corynebacterium diphtheriae to:

• zapalenie mięśnia sercowego – może prowadzić do zaburzeń rytmu serca i niewydolności krążenia,
• neuropatia błonicza – uszkodzenie nerwów powodujące problemy z połykaniem, osłabienie mięśni oraz niewydolność oddechową,
• niewydolność nerek,
• niedrożność dróg oddechowych w wyniku narastania błon rzekomych.

Leczenie błonicy

Leczenie błonicy obejmuje podanie:

• antytoksyny błoniczej – neutralizuje toksynę w organizmie, ale nie działa na już wyrządzone szkody,
• antybiotyków (erytromycyna lub penicylina) – eliminują bakterie, aby zapobiec dalszemu wytwarzaniu toksyny,
• leczenia wspomagającego – np. tlenoterapii lub podłączenia do respiratora w przypadku ciężkich powikłań.

Chory na błonicę musi być izolowany, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się choroby.

Błonica a szczepienia

Najskuteczniejszą metodą ochrony przed błonicą są szczepienia. W Polsce szczepionka przeciw błonicy jest podawana w ramach programu obowiązkowych szczepień ochronnych i wchodzi w skład szczepionki skojarzonej (DTP – błonica, tężec, krztusiec).

Schemat szczepienia

W Polsce szczepienia przeciw błonicy odbywają się według następującego harmonogramu:

1. Szczepienie podstawowe – 3 dawki w pierwszym roku życia (2., 3.–4. i 5.–6. miesiąc życia).
2. Dawka przypominająca – w 16.–18. miesiącu życia.
3. Kolejne dawki przypominające – w 6. roku życia oraz w 14. roku życia.
4. Ostatnia dawka przypominająca – w 19. roku życia.

Dorośli powinni otrzymywać dawkę przypominającą co 10 lat.

Czy błonica jest nadal groźna?

Mimo że błonica stała się rzadką chorobą w krajach rozwiniętych, nadal pozostaje poważnym zagrożeniem tam, gdzie programy szczepień są niewystarczające. W ostatnich latach przypadki błonicy zgłaszano m.in. w Azji, Afryce i Ameryce Południowej. Epidemie wybuchały również w Europie Wschodniej, szczególnie w latach 90. XX wieku, gdy w niektórych krajach spadł poziom wyszczepialności.

Jak można się zabezpieczyć?

Aby uniknąć błonicy, należy:

• przestrzegać kalendarza szczepień i regularnie przyjmować dawki przypominające,
• dbać o higienę – mycie rąk i unikanie kontaktu z osobami chorymi zmniejsza ryzyko infekcji,
• zgłosić się do lekarza w przypadku podejrzenia błonicy, szczególnie jeśli występują trudności w oddychaniu, obrzęk szyi i naloty w gardle.

Błonica to choroba, która dzięki szczepieniom stała się rzadkością w krajach rozwiniętych, jednak nadal stanowi zagrożenie w regionach o niskiej wyszczepialności. Nieleczona może prowadzić do poważnych powikłań i zgonu. Kluczową rolę w profilaktyce odgrywają szczepienia ochronne, które skutecznie zapobiegają zachorowaniom. Regularne dawki przypominające są niezbędne dla utrzymania odporności przez całe życie.