Rząd szykuje duże zmiany w Kodeksie pracy

Zapowiedź gruntownej nowelizacji Kodeksu pracy opublikowano w Wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów z planowaną datą przyjęcia projektu przez rząd w drugim kwartale br.

Większość planowanych zmian wynika z konieczności implementacji do polskiego prawa dwóch dyrektyw europejskich. Chodzi o dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE. L Nr 186, str. 105). Termin wdrożenia postanowień obu dyrektyw upływa odpowiednio 1 i 2 sierpnia br.

Zmiany w urlopie rodzicielskim

Zgodnie z zapowiedzią łączna długość urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców ma wzrosnąć z obecnych 32 tygodni po urodzeniu jednego dziecka lub 34 tygodni po urodzeniu dwojga i więcej dzieci do odpowiednio 41 lub 43 tygodni. Jednocześnie jednak ma zostać wprowadzony zapis o „nieprzenoszalnej części tego urlopu w wymiarze do 9 tygodni dla każdego z rodziców”. W praktyce oznacza to możliwość skorzystania przez jednego z rodziców z maksymalnie 32/34 tygodni tego urlopu, zaś przez drugiego z nie mniej niż 9 tygodni.

Zmienić ma się również wysokość zasiłku macierzyńskiego. Zgodnie z zapowiedzią projektowane rozwiązanie w tym zakresie ma polegać na „ustaleniu wysokości zasiłku macierzyńskiego za cały okres urlopu rodzicielskiego na poziomie 70% podstawy wymiaru zasiłku (jednakże w razie złożenia przez pracownicę wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego w terminie nie później niż 21 dni po porodzie miesięczny zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego wyniesie 81,5% podstawy wymiaru zasiłku). W każdym przypadku pracownikowi – ojcu dziecka za okres nieprzenoszalnej 9-tygodniowej części urlopu będzie przysługiwał zasiłek w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku”.

Kolejną istotną zmianą ma być „uniezależnienie prawa do urlopu rodzicielskiego od pozostawania matki dziecka w zatrudnieniu (ubezpieczeniu) w dniu porodu”. Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, aby skorzystać z urlopu rodzicielskiego, matka musi być gdzieś zatrudniona.

Dwa nowe rodzaje urlopów

W ramach planowanej nowelizacji Kodeksu pracy wprowadzone mają również zostać dwa nowe rodzaje urlopu. Pierwszym ma być maksymalnie 5-dniowy w roku kalendarzowym bezpłatny urlop opiekuńczy. Ma on być przyznawany „w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej krewnym (syn, córka, matka, ojciec lub małżonek/małżonka) lub pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych”.

Planowane jest również wprowadzenie „zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika – w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym, z zachowaniem za czas tego zwolnienia prawa do 50% wynagrodzenia (obliczanego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego)”.

Łatwiejsze zasady korzystania z elastycznej organizacji pracy

Po nowelizacji Kodeksu pracy łatwiejsze ma być korzystanie z tzw. elastycznej organizacji pracy przez rodziców dzieci w wieku do 8 lat oraz opiekunów osób wymagających „znacznej opieki lub znacznego wsparcia z poważnych względów medycznych” i mieszkających razem z pracownikiem.

Zgodnie z zapowiedzią odrzucenie wniosku o elastyczną organizację pracy, a w tym telepracę, elastyczne rozkłady czasu pracy (ruchomy czas pracy, indywidualny czas pracy i przerywany czas pracy) lub pracę w niepełnym wymiarze, będzie wymagało przedstawienia przez pracodawcę pisemnego uzasadnienia.

Inne planowane zmiany

Wnioski o urlop opiekuńczy oraz zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej oraz o uprawnienia rodzicielskie, o których mowa w dziale VIII Kodeksu pracy, będą mogły być składane zarówno w postaci papierowej jak elektronicznej.

Planowaną nowelizacja ma także zmienić przepisy dotyczące umów na czas określony. Wprowadzony zostanie obowiązek uzasadnienia wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony, konsultacji związkowej oraz możliwości ubiegania się o przywrócenie do pracy – tak samo jak w wypadku umów na czas nieokreślony.

Nowelizacja ma również wprowadzić zakaz „prowadzenia wszelkich przygotowań do zwolnienia pracowników w okresie ciąży i okresie urlopu macierzyńskiego, z którego pracownica korzysta w związku z urodzeniem dziecka bez składania wniosku, a także od dnia wystąpienia przez pracownika z wnioskiem o udzielenie: części urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części i urlopu opiekuńczego albo jego części oraz skorzystania z takiego urlopu, a także z powodu wystąpienia z wnioskiem o elastyczną organizację pracy do dnia zakończenia pracy w ramach elastycznej organizacji czasu pracy”.

Wydłużeniu z 4. do 8. roku życia dziecka ma ulec okres, do ukończenia którego pracodawca może polecać pracownikowi – tylko za jego zgodą – pracę w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej, zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy oraz delegować poza stałe miejsce pracy.

Planowana nowelizacja doprecyzuje również, że „korzystanie przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego – z obniżonego wymiaru czasu pracy nie wpływa na wymiar tego urlopu”.

Poza tym skróceniu ma ulec okres, w którym będzie możliwe skorzystanie przez ojca wychowującego dziecko z urlopu ojcowskiego – z 24 do 12 miesięcy od dnia urodzenia dziecka.

Planowane są również zmiany dotyczące umów o pracę na okres próbny, zmiany dotyczące rozszerzenia prawa pracowników do pełniejszej i uaktualnionej informacji o warunkach zatrudnienia oraz wprowadzenie nowych minimalnych praw dla wszystkich pracowników.

W zakresie umowy o pracę na okres próbny nowelizacja ma m.in. zagwarantować, „iż okres próbny będzie współmierny do przewidywanego czasu trwania umowy o pracę na czas określony i do rodzaju pracy”. Natomiast zawarcie kolejnej umowy na okres próbny z tym samym pracownikiem ma być możliwe tylko wtedy, gdy pracownik będzie zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy.

Organem odpowiedzialnym za opracowanie projektu jest Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej. Zgodnie z wykazem prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów termin przyjęcia projektu przez rząd planowany jest na II kwartał br.