Tak to dziś! Koło obchodzi swoje 657 urodziny

Dokument nie zachował się do naszych czasów w oryginale. Znamy go dzisiaj z trzech przekazów, z których najwcześniejszy to potwierdzenie dyplomu wystawione przez księżnę Annę sochaczewską 22 września 1477 roku. Księżna potwierdza przywilej lokacyjny na prośbę mieszczanina kolskiego Marcina Ostrka. Dnia 6 lutego 1476 roku starostwo kolskie (w tym             i miasto Koło) dostało się pod bezpośrednie, dożywotnie rządy księżnej Anny sochaczewskiej, która w zamian zrezygnowała na rzecz króla ze swoich dóbr na Mazowszu.

Dokument przechowywany był w siedzibie władz miejskich. Początkowo być może znajdował się w domu wójta. Tekst dokumentu był również na zamku. Oryginał dyplomu spalił się prawdopodobnie przed 6 lutego 1502 roku. Wtedy to król Aleksander Jagiellończyk wydał nowy dokument nadający miastu prawa miejskie. Uczynił to na „suplikę poddanych, burmistrza i rajców oraz całego pospólstwa miasta Koła, przez którą nam przedstawili swoją prośbę i pokazali ich zniszczenie, które ponieśli przez pożar i dodali, że dla czego dokumenty chroniące ich prawa i przywileje całkowicie zostały zniszczone”. Jednakże mogło być i tak, że władze miasta sfingowały zniszczenie pierwotnego dokumentu lokacyjnego, aby uzyskać większe przywileje, które zawarte są w nowym przywileju lokacyjnym.

Na mocy przywileju wójt Henryk z Warty otrzymał prawo lokowania nowego miasta na prawie magdeburskim. Najprawdopodobniej rozwój gospodarczy wsi o nazwie Koło osiągnął taki poziom, że realne stało się przeprowadzenie lokacji miasta, które stanowiłoby główny ośrodek wymiany handlowej dla okolicznych miejscowości.

Należy stwierdzić, że proces lokacyjny Koła powiódł się znakomicie. Wpływ na to miały czynniki obiektywne, takie jak: korzystne położenie osady oraz znaczenie polityczne miasta w XV stuleciu (sejmy prowincjonalne oraz bytność królów: Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończyka).

Trzeba powiedzieć, że tak naprawdę mamy do czynienia z dwoma dokumentami lokacyjnymi miasta. Pierwszy to ten z 1362 roku, a drugi z 6 lutego 1502 roku.

dr Krzysztof Witkowski